-
Een bijdrage uit het boek Onderwijs op koers houden. Een pedagogisch-didactisch kompas van Fred Janssen, Jan Dirk Imelman, Wilna Meijer en Piet van der Ploeg.
Volgens Karl Weick is dit een adequate beschrijving van een school: er heerst veel dubbelzinnigheid over de na te streven doelen, wie deze doelen moet realiseren en hoe dat moet gebeuren (Weick, 1976). Een dergelijk onduidelijke koers treffen we niet alleen aan op schoolniveau (mesoniveau), maar ook op landelijk niveau (macroniveau) en op de werkvloer zelf (microniveau). Wij zullen dit in deze inleiding eerst op elk niveau kort illustreren met enkele actuele voorbeelden. Vervolgens gaan we na hoe het komt dat het onderwijs steeds meer is gaan lijken op de Vliegende Hollander, die ronddoolt omdat een kompas ontbreekt. Met dit boek proberen we het onderwijs zo’n kompas te geven.
De weg kwijt
Dat het onderwijs de koers op landelijk niveau volledig kwijt is, zien we bijvoorbeeld terug in de maatschappelijke discussies over het leerplan voor het funderend onderwijs.1 In 2014 werd het startschot gegeven voor een landelijke discussie over de vraag wat echt de moeite waard is om te leren; de discussie resulteerde in het eindrapport Platform2032. Dit rapport kreeg vervolgens van experts en de Tweede Kamer stevige kritiek, waarna in 2016 opnieuw werd begonnen, nu met Curriculum.nu. De resultaten van de ‘ontwikkelgroepen’ van Curriculum.nu werden echter ook weer zeer kritisch ontvangen. Een wetenschappelijke leerplancommissie constateerde dat een duidelijke overkoepelende visie op onderwijs ontbrak en dat geen van de hardnekkige leerplanknelpunten (overladenheid, versnippering en beperkte relevantie), die de aanleiding waren voor de integrale herziening, beter waren gerealiseerd. Ook formuleerde deze commissie geen feitelijke oplossingen voor de geconstateerde tekortkomingen: ze suggereerde een procesaanpak om dit in de toekomst te voorkomen.
Masterplan
In 2022 wordt er door de nieuw aangetreden minister letterlijk ‘een punt gezet achter het grootse en meeslepende proces van de afgelopen jaren’. Een maand later volgt dan een Masterplan waarin de versterking van de basisvaardigheden centraal staat. Hiermee zijn de jarenlange pogingen tot integrale leerplanherziening van het funderend onderwijs vervangen door een wel heel smalle backtobasicsbenadering. Waarbij tot de basisvaardigheden niet alleen taal en rekenen worden gerekend, maar ook digitale geletterdheid en burgerschapsvorming. Een van de consequenties van deze landelijke blikvernauwing is dat een jaar later in de eindtoetsen van het basisonderwijs (voortaan doorstroomtoetsen genoemd) alle vragen over aardrijkskunde, biologie en geschiedenis zijn geschrapt. Ook worden voor havo en vwo studielasturen voor biologie en natuurkunde teruggebracht om ruimte te maken voor burgerschapsvorming en digitale geletterdheid. In het kielzog van de discussie van de landelijke leerplanherzieningen voltrekt zich ook een al langslepende discussie over de vraag wat de kern van het beroep van de leraar is. Dat hierover niet eenvoudig overeenstemming mogelijk is, is uiteraard niet vreemd. Immers, idealiter is de taak van de leraar afgeleid van een visie op goed onderwijs, maar hierover lijkt gelijkstemdheid dus niet mogelijk. Ondertussen is het frappant dat in geen van de discussies over een gemeenschappelijke kern van het beroep van leraar aandacht is voor de onderliggende visie op wat goed onderwijs zou moeten zijn.
Zwalkende koers
Uiteraard heeft een zwalkende koers op landelijk niveau ook veel consequenties voor de inrichting van het onderwijs op schoolniveau. Zo controleert de Inspectie momenteel streng op burgerschapsvorming, omdat dit immers opeens een basisvaardigheid is geworden. Een groot aantal basisscholen en scholen van voortgezet onderwijs heeft al herstelopdrachten van de Inspectie ontvangen, omdat burgerschapsvorming niet als een afzonderlijk en herkenbaar onderdeel voorkomt in het schooleigen leerplan.
Lees verder in het inkijkexemplaar (pagina 8).
Klik hier om het boek Onderwijs op koers houden direct te bestellen bij Uitgeverij SWP
