Voor bepaalde groepen kinderen en jongeren is sprake van een stapeling van risico’s gedurende hun leven, stelt de SER. Onderwijs bevat een belangrijke sleutel om hierop in te grijpen. Maar het onderwijs speelt niet de rol van ‘great equalizer’. Integendeel, de wijze waarop ons opvang- en onderwijssysteem is georganiseerd leidt er in een aantal gevallen toe dat kansenongelijkheid eerder wordt vergroot dan verkleind. Hierdoor ontstane achterstanden kunnen op de arbeidsmarkt bovendien moeilijk worden ingehaald. Onderwijs van hoge kwaliteit is – juist nu we de coronacrisis achter ons laten – nodig om alle kinderen gelijke kansen te geven om te leren en zich te ontwikkelen.
De SER analyseerde de oorzaken en gevolgen van kansenongelijkheid en signaleert dat de kwaliteit van het basis- en voortgezet onderwijs onvoldoende is. De onderwijsprestaties van leerlingen op het gebied van taal en rekenen zijn in de afgelopen jaren afgenomen. Ook bestaan er grote knelpunten, zoals lerarentekorten, een te grote werkdruk, te volle klassen, te grote verschillen in kwaliteit tussen scholen en van schoolleiders. Daarom is het van belang om de investeringen in het onderwijs te koppelen aan de kwaliteit. Bovendien kan het systeem van vroege selectie van basisonderwijs naar het voortgezet onderwijs voor kansenongelijkheid zorgen.
Kansenongelijkheid vergroot
De coronacrisis heeft de bestaande kansenongelijkheid tussen kinderen en jongeren vergroot. Kinderen en jongeren uit gezinnen met een lagere sociaaleconomische achtergrond ervaren in grotere mate de negatieve effecten van de maatregelen die vanwege corona zijn genomen in het onderwijs. Zo is de kloof vergroot tussen kinderen met een stimulerende en faciliterende thuisomgeving en kinderen die dat ontberen.
Aanbevelingen SER
De SER komt met een samenhangend pakket aan aanbevelingen om kansengelijkheid te bevorderen. Daarbij is een hogere kwaliteit van het basis- en voortgezet onderwijs cruciaal. Investeer in ontwikkeling en kwaliteit van leraren en schoolleiders in het basis- en voortgezet onderwijs en pak het lerarentekort aan. De aanbevelingen zijn:
-
Zorg voor betere randvoorwaarden voor leraren, zoals kleinere klassen, meer salaris, minder werkdruk, meer tijd.
-
Zorg ervoor dat het moment van selecteren in basis- en voortgezet onderwijs voor de jongeren die dat nodig hebben wordt verlaat.
-
Combineer een brede brugklas met voldoende differentiatiemogelijkheden tussen leerlingen.
-
Zorg voor diversiteit en inclusie in de klas, passende ondersteuning voor alle leerlingen, een breed aanbod van ontwikkelmogelijkheden en een breed netwerk voor alle leerlingen.
