Zes bijdragen in deze PiP gaan specifiek in op deze vragen. Frank Studulski schetst een theoretisch kader voor persoonsvorming (subjectificatie) in het onderwijs. Kinderen, zo betoogt hij, moeten worden aangesproken als handelende individuen, subjecten die initiatieven nemen en daarvoor verantwoordelijkheid dragen. Het pedagogisch denken over persoonsvorming in het onderwijs kent een lange geschiedenis. Een belangrijke figuur was Theo Thijssen (1879-1943) over wie onlangs een biografie is verschenen van de hand van Peter-Paul de Baar. Wie Theo Thijssen was, wat hij deed en wat de reikwijdte was van zijn werk wordt in een Warm aanbevolen vakkundig uit de doeken gedaan door Saskia van Oenen, die op het werk van tijdgenoot Jan Ligthart is gepromoveerd. De biografie van Theo Thijssen krijgt met deze relatering aan het werk van Ligthart een aangename diepgang. Hierop aansluitend bespreekt Jacques Dane op de achterpagina hoe de hoge onderwijsidealen van Ligthart in de praktijk schipbreuk leden en hoe de schoolplaten van Cornelis Jetses wel een succesvolle uitwerking waren van het door Ligthart bepleite aanschouwelijk onderwijs. Willem Koops concentreert zich op het streven van Theo Thijssen om kinderen niet te laten vermalen in de raderen van star toegepaste onderwijsprogramma’s, maar om hen nadrukkelijk te zien als gesprekspartners. Cordula Rooijendijk, zo lezen we in een Warm aanbevolen van Peter van der Doef, pleit voor afstemming van de school op het straat- en gezinsleven van kinderen. Op welke manieren dat in het huidig basisonderwijs kan worden nagestreefd, wordt uitgebreid uit de doeken gedaan. De rubriek Film van Bas Levering levert een mooie illustratie van de manier waarop een lerares binnen een benauwend schoolsysteem haar idealen overeind weet te houden. De rubriek Kunststukjes van Saskia van Oenen en Jorie Wieriks gaat altijd al over projecten die met schoolklassen worden ondernomen. Ditmaal worden we met een gezamenlijk kunstwerk van Amsterdamse basisscholen door het Amsterdam Light Festival gevoerd.
Het (kinder)leven is ingrijpend getransformeerd door de digitale revolutie. De betekenis hiervan voor opgroeien en opvoeden staat centraal in het werk van Justine Pardoen, die door Loes Houweling is geïnterviewd. Het streven van Pardoen is steeds weer om kinderen mediawijsheid bij te brengen en digitale geletterdheid te bevorderen naast de gewone geletterdheid als lezen en schrijven. Seksuele voorlichting is een beladen onderwerp vooral in de context van sociale media, waarop opvoeders weinig controle kunnen uitoefenen. In het Nationaal Onderwijsmuseum vindt hierover een tentoonstelling plaats, die door Jetske Steenstra van pedagogisch commentaar wordt voorzien. Een ander aspect van de digitale wereld is het vloggen, waarvan Ido Weijers uitvoerig de pedagogische consequenties bespreekt. De belangrijkste (aan)klacht is dat door het vloggen soms de hele jeugd van kinderen in beeld en in de openbaarheid worden gebracht, vaak zonder hun inspraak of toestemming. De tegenhanger van openbaarheid is het alleen kunnen of mogen zijn, een thema dat door Gerrit Breeuwsma wordt besproken. Steunpilaar in zijn betoog is de opvatting van de Britse psychoanalyticus Donald Winnicott dat kinderen in de opvoeding in aanwezigheid van volwassenen voldoende alleen en met rust moeten worden gelaten om hun eigen gang te kunnen gaan. Sommige kinderen daarentegen hebben weer veel structuur nodig, zoals de column In de jeugdhulp van Marten Bergwerff duidelijk maakt.
In vier bijdragen staat niet de school maar het gezin centraal. Minke Eilander bespreekt welke pedagogische ondersteuning geboden kan worden aan gezinnen met een kind met diabetes type 1. Het drama van uithuisplaatsingen komt aan de orde in de rubriek Kinderrechten van Hanske Douwenga. Met Armand Heijnens biografie van kinderboekenschrijfster Petronella Moens (1762-1843) duiken we nogmaals de geschiedenis in en zien we hoe Verlichtingsideeën en religie een pedagogiek mogelijk maakten die een vroege afwijzing inhield van de toentertijd gangbare slavenhandel. Berouw hierover is passend en dit is niet geheel toevallig het onderwerp van de rubriek Vergeten woorden van Peter van der Doef.
Redactioneel PIP 135. Bestel het nummer of een los artikel online of word abonnee en ontvang o.a. een boek naar keuze en kortingen op geselecteerde bijeenkomsten!
