Literatuur en afbeeldingen bij Annerie Rutenfrans (2019). Ervaringsgericht leren in schoolmoestuinen: van plantkunde naar gezond gedrag. Pedagogiek in Praktijk 25(113), 22-25

Beemer, F.A. & H. Pilon (1919). De kinderwerktuin. Assen: N.V. Stoomdrukkerij Floralia.

Blair, D. (2009). The child in de garden: An evaluative review of the benefits of school gardening. The Journal of Environmental Education, 40(2), 15-38.

Both, K. (1982). De tuin om de school - wat doe je ermee? Een bronnenboek ten dienste van de inrichting en het gebruik van het schoolterrein. Ede: Stichting voor de Leerplanontwikkeling.

Dilling, K. (1923). De school-werktuin in Nederland, zijn beteekenis en verbreiding. Zutphen: Westerweel.

Leuven, J.R.F.W., A.H.M. Rutenfrans, A. G. Dolfing & R.S.E.W. Leuven (2018). School gardening increases knowledge of primary schoolchildren on edible plants and preference for vegetables. Food Science & Nutrition, 6, 1960-1967.

Libman, K. (2007). Growing youth growing food: How vegetable gardening influences young people's food consciousness and eating habits. Applied Environmental Education & Communication 12/6: 87-95.

Malmberg, T. (2015). Schooltuin maakt leerstof ervaringsonderwijs. Bionieuws, 25/11, 11.

Markusse, A., M. Kroon, M. Weber, M. Rutgers, P. Wanner & N. Kwikkel (2012). Project Oogst Rekenen en Taal. Amsterdam: Amsterdams NME Centrum.

Morgan, P.J., J.M. Warren, D.R. Lubans, K.L. Saunders, G.I. Quick & C.E. Collins (2012). The impact of nutrition education with and without a school garden on knowledge, vegetable intake and preferences and quality of school life among primary-school students. Public Health Nutrition, 13/11, 1931-1940.

Passy, P., M. Morris & F. Reed (2010). Impact of school gardening on learning; Final report submitted to the Royal Horticultural Society. London: National Foundation for Educational Research.

Rutenfrans, A.H.M. (2013). Schooltuintje is het begin. Milieu, 2013/2, 8-9.

Rutenfrans, A.H.M. (2019). Didactiek: Een schooltuin. NVOX Magazine voor het Onderwijs in Natuurwetenschappen, 44/9, 466-467.

Stichting Leerplan Ontwikkeling (2019). Kerndoelen. Enschede: SLO.  https://slo.nl/sectoren/po/kerndoelen/

Stamperius, J. (1905). De schooltuin. Amsterdam: Uitgeverij W. Versluys.

Taeken, G.M.L., M.A. Winter, R.J.F.M. van Veggel, S.J. Sijtsema, A. Ronteltap, L. Cramer & M.J. Reinders (2010). Voorbij het broodtrommeltje; hoe jongeren denken over voedsel. LEI rapport. Wageningen: Landbouw Economisch Instituut.

Van Lier, M. & W. Leufgen (2018a). Moestuinieren met kinderen. Tips voor scholen. Texel: Stichting Oase.

Van Lier, M. & W. Leufgen (2018b). Jong leren moestuinieren; Kindermoestuinen in Nederland, verleden, heden en toekomst. Texel: Stichting Oase.

Wagenaar, H (2007). Duurzame ontwikkeling voor de basisschool; Een domeinbeschrijving als resultaat van een cultuur pedagogische discussie. Arnhem: Cito B.V.

Wennemers, M. (2019). Instructiekaarten voor moestuinen. Arnhem: Natuurcentrum Arnhem.

Conclusies van het artikel

• Een schoolmoestuin is een rijke leeromgeving voor kinderen die context biedt voor veel leerdoelen.
• De leerdoelen van schooltuinactiviteiten zijn de afgelopen eeuw verbreed van plantkunde en opvoedkunde naar gezond gedrag, natuurkennis en duurzaam handelen, terwijl ervaringsgericht leren van alle tijden is.
• Moestuinprogramma’s bevorderen kennis over groente en gezond eetgedrag van kinderen.
• Het opzetten van een schooltuinen is maatwerk dat valt of staat met goed doordachte plannen, draagvlak, afstemming op hedendaagse leerdoelen en inbedding in onderwijsprogramma’s.
• Succesvolle voorbeelden en leermaterialen zijn ruimschoots beschikbaar dus het wiel hoeft niet meer opnieuw te worden uitgevonden, maar wel op maat gemaakt.
• Structurele financiële middelen voor schooltuinen zorgen voor continuïteit, ondersteuning van leerkrachten en bevorderen optimale inbedding van moestuinactiviteiten in onderwijsprogramma’s.

Tabel: Educatieve doelen van schoolmoestuinen in vier perioden

a: Stamperius (1905), Beemer & Pilon (1919), Dilling (1928); b: Van Lier & Leufgen (2018); c: Both (1982); d: Wagenaar (2007), Libman (2007), Blair (2009), Markusse e.a. (2012), Morgan e.a. (2012), Leuven e.a. (2018), Van Lier & Leufgen (2018), SLO.nl (2019).

Betekenisvol rekenen: beoordelen, ordenen, tellen en verdelen van de oogst