Regelmatig verschijnen er boeken om leraren voor basis en/of voortgezet onderwijs op te leiden. Meestal gaan die boeken uit van een stramien van een didactisch model om zo alle aspecten van het onderwijsleerproces te behandelen. Het boek van Terpstra wijkt daarvan af. Het is gericht op vakleraren om zichzelf te bekwamen tot een goed functionerend docent waarbij de leraar wordt bekeken vanuit drie verschillende gezichtspunten, namelijk als didacticus, pedagoog en teamlid.
Deel 1 staat vooral in het teken van het communiceren en reflecteren, waarbij ook de hersenontwikkeling in relatie tot leren en de herziene leercyclus van Kolb uit 2005 worden besproken.
In deel 2 staat 'De vaardige docent' met zijn vaardigheden centraal die de docent kan inzetten om leren zo effectief mogelijk te maken. Dit gebeurt ook hier weer vanuit de drie rollen van de docent, een rode draad in het boek. In dit deel treffen we veel informatie aan over de opbouw van de les en over beproefde manieren om meer activerend en procesgericht les te geven. Er is daarbij ook aandacht voor het voeren van gesprekken met leerlingen en ouders.
In deel 3, 'Docent zijn', gaat het om de basiskwaliteiten als betrouwbaar en integer zijn, authentiek zijn, oprecht nieuwsgierig zijn en uitgaan van positieve intenties. Een docent die op basis van deze basiskwaliteiten werkt, bouwt onder leerlingen een naam op als docent die te vertrouwen is en die staat voor zijn principes.
Alle onderdelen zijn op zichzelf te lezen en systematisch opgezet. Door het boek heen staan kaders met tips en zaken om even bij stil te staan. Er zijn vele praktijkvoorbeelden waardoor docenten situaties zullen herkennen. Daarnaast combineert het boek inzichten uit wetenschappelijk onderzoek met de praktijkkennis die de auteur in de loop van zijn werk als (scheikunde)docent en trainer heeft opgebouwd. Zo wordt een brug geslagen tussen onderwijsonderzoek en onderwijspraktijk. Bij de bespreking van de docent als pedagoog (in deel 2, 'De vaardige docent') treffen we de interactieroos van Leary aan in de interpretatie van Van Tartwijk (1995). Bij de bespreking van belonen en straffen wordt verwezen naar het onderzoek van Crone (2008), waaruit blijkt dat pubers gevoeliger zijn voor mogelijke beloning dan voor straf.
Interessant is een OEN-boodschap als verdere uitwerking van ik-boodschappen die leraren aan leerlingen kunnen geven om hun gedrag te corrigeren. Het slaat op het benoemen van de observatie van het gedrag, het effect dat het op jou of de omgeving heeft of hoe je het ervaart, het nieuwe gedrag benoemen en tot slot het bevestigen van het gedrag met eventuele complimentjes.
In de bijlage bevindt zich nog een leerstijlentest van Kolb en een lesvoorbereidingsformulier.
De leraar als pedagoog-didacticus wordt zo op een tamelijk complete manier behandeld met nieuwe en/of gecorrigeerde inzichten. Het boek zal deel uitmaken van een serie waarin andere competenties van leraren (en mentoren) worden behandeld. We zien dan ook uit naar deze vervolgboeken die ook voor basisschoolleraren deels interessante informatie bevatten vooral van belang voor bovenbouwleerlingen.
Klaas Jan Terpstra, Docent van nu. Hoe je als docent het beste uit jezelf haalt. Oosterhout 2010: OsmoConsult (www.osmoconsult.nl).
ISBN 978 94 91141 010, 215 p. € 24,50
