Ons uitgangspunt in dit themanummer van Pedagogiek in Praktijk is dat digitale media op allerlei manieren door onze levens kronkelen. Het zijn grote veranderingen in onze omgeving en die vragen onze aandacht. Vandaar dit themanummer: Opvoeden in een multimediale wereld. Bij het samenstellen van dit nummer werd maar weer eens duidelijk dat we niet de enigen zijn die schrijven en praten over digitalisering en mentaal welbevinden, het al dan niet verbieden van telefoons, sociale media, de invloed van AI, techbedrijven... en wat allemaal niet meer?! Veel discussie over de veranderende omgeving, discussies waarin soms een pedagogische invalshoek te bespeuren is, maar lang niet altijd.

Remco Pijpers houdt zich al ruim vijfentwintig jaar bezig met de invloed van digitale technologie op kinderen en jongeren. In een interview met Daphne Clement pleit hij ervoor om die technologie meer op tafel te leggen en te bevragen. Het gesprek over opvoeden en onderwijzen in een digitale samenleving ziet hij als een gedeelde verantwoordelijkheid, waarbij we de pedagogische stem duidelijker mogen laten horen.

Van peuter met tablet tot puber met smartphone: schermen zijn niet meer weg te denken uit het leven van kinderen. Professionals in kinderopvang, onderwijs en jeugdzorg zien dagelijks de kansen én valkuilen van schermgebruik door kinderen. Maar hoe begeleid je kinderen in een wereld vol digitale verleidingen, algoritmes en sociale media? De nieuwe Richtlijn gezond schermgebruik biedt vier pijlers met adviezen die toepasbaar zijn in verschillende opvoedsituaties.

Kunstmatige intelligentie is overal, ook in het onderwijs, en is in korte tijd explosief gegroeid. Ook het aantal publicaties erover is explosief gegroeid. Iedereen lijkt iets te willen zeggen over wat er gaande is. Daarbij staat vooral kunstmatige intelligentie zelf centraal. In deze bij drage kijkt Gert Biesta naar de andere kant. Hij verkent welke pedagogische vragen er spelen en hoe we daar in het onderwijs zinvol aandacht aan kunnen besteden.

Voor veel jongeren is dit dagelijkse kost: net uit school plof je op de bank, moe van een lange dag, comfortabel onderuitgezakt, eindelijk thuis. Je pakt je telefoon en oortjes erbij, tijd om even te scrollen op TikTok. In de verte hoor je je vader iets vragen, vast aan je zusje. ‘Halloooo, hoe was het op school? Doe eens niet zo ongezellig. Doe die telefoon weg.’ Je vader staat geïrriteerd voor je neus. Dat ben je nu ook, zuchtend leg je je telefoon neer. Discussie heeft geen zin, hij begrijpt het toch niet.

Rond etenstij d klinkt het in talloze gezinnen: ‘Nog tien minuten, ik móet het laatste potje nog afmaken!’ Achter een dichtgetrokken slaapkamerdeur juicht of vloekt een tiener tijdens een spannend Fortnite-gevecht. Ondertussen kloppen de ouders aan bij de pedagogisch professional: ‘Moeten we ons zorgen maken…?’

In een aankondiging voor een bij eenkomst over gezond schermgebruik waar ik zou spreken, stond de vraag centraal: wat belemmert ouders om een rol te pakken bij mediaopvoeding? Iemand reageerde onder de post: ‘Verslaving belemmert hen…’ Daar kon ik niks tegen inbrengen. Maar toch is cynisme het laatste wat we nodig hebben.

De komst van AI-chatbots wordt in het onderwijs gepresenteerd als een unieke kans: ze maken ‘versneld leren’ mogelijk, ‘gepersonaliseerd leren’ zelfs, en ze zouden iedere leerling onbeperkte persoonlijke aandacht geven. In de VS is dit geloof zo sterk dat scholen door de overheid worden aangemoedigd AI te integreren in hun onderwijs. Ook naar Nederland waaien veel van deze toepassingen en ideeën over. Moet de menselijke leraar dan maar wijken? Norm Friesen – een vooraanstaande Canadese onderzoeker op het gebied van onderwijs, pedagogiek en technologie – denkt van niet. ‘Absoluut niet.’

Interviews met jongeren Wat is je favoriete app? Of wat doe jij op jouw device? Mijn favoriete app is denk ik waarschijnlijk wel Discord. Discord is een chatapp, maar in plaats van dat je met één persoon chat, heb je servers. Dat zijn gigantische groepsapps, waar iedereen in kan met een link, en daarbinnen zijn dan heel veel verschillende chats met verschillende namen. Daarin kun je dan praten over verschillende onderwerpen, zoals games. Ik heb in Discord een eigen server met mijn vrienden en ik zit in community’s over spellen waar je bij voorbeeld ook vragen kunt stellen over die games en info kunt krijgen.

Hoe kijken professionals, ouders en grootouders eigenlijk naar de ontwikkelingen in de digitale wereld en in het bijzonder naar de invloed van de smartphone? Welke invloed heeft deze op relaties binnen het gezin? Of op relaties tussen professionals en kinderen? Om hier een indruk van te krijgen, hebben we ze gevraagd een korte impressie te schrijven als reactie op de volgende introductie.

De pleeg- en adoptiekinderenkinderen die Carla van Wensen in haar praktijk ziet weten maar al te goed wat dat is. Het maakt ze extreem moe, soms zelfs uitgeput. Allemaal zijn ze hyperalert en wantrouwen ze bij voorbaat de omgeving, al lijkt dat op het eerste gezicht niet zo.

Stel je een zeer ongebruikelijke voetbalwedstrijd voor. Het speelveld is rond en er staan heel veel verschillende doelen willekeurig verspreid in het veld opgesteld. Mensen kunnen zoveel ballen inbrengen in de wedstrijd als ze willen, en kunnen ook zelf bepalen in welke doelen ze de ballen proberen te schieten.

Dit is niet zomaar een boek. Het is in ieder geval een ander boek dan je misschien gewend bent om te lezen. In Huisje in mijn hart krijg je als lezer een inkijkje in de verschillende woonvormen van andere kinderen. Soms lijkt het misschien dat er maar één situatie ‘goed’ is om in te wonen, maar dat is niet hoe het in het echt is. In Nederland wonen kinderen in heel veel verschillende soorten gezinnen en huizen. Toch hebben alle kinderen allemaal één ding hetzelfde. Ieder kind heeft wel iemand die van hem of haar houdt. In welke vorm dan ook.

Dit verhaal is geschreven voor kinderen die in de thuissituatie te maken hebben met ruziënde ouders waarbij ze getuige kunnen zijn van geweld.
Het verhaal gaat over Kamil, de groene kameleon. Kamil heeft een blauwe vader en een gele moeder.

Wat betekent het om ouder te zijn van een kind dat langdurig zorg nodig heeft? Tijdens dit congres leer je hoe je ouders écht kunt ondersteunen in hun voortdurende rouwproces.

Het is de Week van de Mediawijsheid. Daarom brengen we graag het eerstvolgende nummer van vakblad Pedagogiek in Praktijk onder de aandacht. Het thema van nummer 142 wordt: Opvoeden in een multimediale wereld. 

 

Als een kinderopvang en een basisschool samen een kindcentrum worden, vraagt dat om afstemming en afspraken. Hiervoor zijn heel veel goede voorbeelden en materialen beschikbaar.

Werknemers in de zorg, het onderwijs en in de horeca ervaren veel werkdruk. Stressvol werk komt het vaakst voor in beroepen met veel directe verantwoordelijkheden en weinig regelruimte. Apothekersassistenten hebben het vaakst stressvol werk (51 procent), gevolgd door leerkrachten in het basisonderwijs en medisch praktijkassistenten (beide 39 procent). Dat blijkt uit cijfers van de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en TNO.

Honderdduizenden kinderen hebben moeite op school omdat ze in armoede opgroeien. Stress en oververmoeidheid hebben invloed op de schoolprestaties, zegt het Jeugdeducatiefonds in het rapport Schoolrapport van Nederland. Ons land krijgt een flinke onvoldoende. Er is bij deze kinderen thuis bijvoorbeeld geen geld voor een fiets of een bed, en ongeveer 28.000 kinderen dragen geen bril omdat hun ouders dat niet kunnen betalen, zo meldt het fonds op basis van onderzoek.

Ik ben verantwoordelijk voor de huidige dag van mijn leerlingen. Ik heb niet het recht om hun toekomstige lot te beïnvloeden of me daarmee te bemoeien. (Janusz Korczak)

Hoe komt het toch dat wij bij de opvoeding de toekomst steeds centraal stellen in plaats van het heden, terwijl voor het kind het leven zich in het hier en nu afspeelt en het geen idee heeft wat het zich bij ‘later’ moet voorstellen?

Sinds kort is de website www.jeugdpsychiatrie.nl vernieuwd. Met een overzicht van diagnostiek, behandelingen en casuïstiek.

Soms is het moeilijk om aan een boek te komen dat uit de handel is. Dat terwijl het zo zonde is om al die relevante kennis over pedagogiek verloren te laten gaan. Om kennisverlies tegen te gaan, wordt de kennisbank Pedagogiek Digitaal uitgebreid met boeken. De komende tijd houden we je op de hoogte van alle werken die online te vinden zijn.