Alle pedagogen zouden – als ze dat niet al hebben gedaan – deze zomer Het diner van Herman Koch moeten lezen. Romans zijn zelden pedagogisch oninteressant, maar dit boek loopt werkelijk over van de pedagogische thema’s. Het stelt de vraag aan de orde wat je als ouder te doen staat als je kind betrokken raakt bij zinloos geweld. Het werpt het vraagstuk op van de discriminatie op grond van ras en seksuele geaardheid. Het stelt vraagtekens bij buitenlandse adoptie en suggereert dat ouders toch altijd meer van hun biologische kinderen dan van hun aangenomen kinderen houden. Het werpt het probleem op van hoe ver ouders moeten gaan in hun solidariteit als hun kinderen echt zich echt schuldig maken aan strafbare feiten. Het stelt de kwestie aan de orde in hoeverre abortus gerechtvaardigd is als door middel van een vruchtwaterpunctie ontdekt wordt dat de ongeboren vrucht drager is van een erfelijke psychische ziekte. Het roept de discussie op in hoeverre ouders de privacy van hun kinderen moeten eerbiedigen. Het confronteert de lezer met de problemen waarmee het management van een school in het voortgezet onderwijs zoal wordt geconfronteerd. Het stelt de kwestie van de vrijheid van meningsuiting aan de orde rond de inhoud van werkstukken van leerlingen in het voortgezet onderwijs. En nog veel meer.
De pedagogische kwesties worden in Het diner op een manier aan de orde gesteld zoals dat alleen in een roman kan. De keuzes worden de lezer niet voorgelegd in de vorm van een of ander dilemma, waarover men op een betrekkelijk vrijblijvende manier met elkaar van mening kan verschillen. De roman lezen betekent dat je je door de geschiedenis laat meenemen en laat opslokken. Je zou wel graag je oordeel klaar hebben maar in het geval van zinloos geweld bijvoorbeeld gaat het hoe dan ook niet om een van tevoren weloverwogen daad. Het hele verhaal lijkt de betrokken jongens eerder overkomen te zijn. De auteur valt de lezer zelfs bij monde van de ouders lastig met de suggestie dat het slachtoffer de eigenlijke schuldige is. Ga er als lezer maar aan staan. Eigenlijk zouden alle leerlingen in het voortgezet onderwijs het boek moeten lezen. In ieder geval mogen studenten aan de pedagogiekopleidingen aan universiteiten en hogescholen het boek niet ongelezen laten, want die kunnen er dan na de vakantie met hun docenten eens goed voorbereid over in discussie gaan.
Twintig jaar geleden publiceerde Herman Koch zijn eerste roman onder de titel Red ons, Maria Montanelli. De kwaliteit van die adolescentenroman, die vergeleken werd met klassiekers als De avonden van Van het Reve en The catcher in the rye van J.D. Salinger, hield een onversneden kritiek in op het Amsterdamse Montessori-onderwijs en de cultuur eromheen. Dat verhaal cirkelt om medeschuld van de hoofdpersoon aan de dood van een zwakbegaafde klasgenoot, al is dood door nalatigheid hier wellicht al te veel gezegd. Het speelde zich af in de tijd zonder internet en mobiele telefoon, die in de Het diner juist zo’n belangrijke, niet meer weg te denken, cruciale, rol spelen. Of de onversneden kritiek op het belachelijke gedoe in belachelijk dure restaurants, die de nieuwe roman draagt, in 1989 al geschreven had kunnen worden is zeer de vraag. Het boek uit 1989 is voornamelijk hilarisch, in het boek uit 2009 is het voornamelijk ernst.
Red ons, Maria Montanelli wordt nog altijd herdrukt en Het diner is nu al een bestseller. Het is voor pedagogen ook zeer interessant om met die vele gewone lezers het gesprek aan te knopen om te horen hoe zij tegen al die pedagogisch kwesties die in het nieuwe boek aan de orde komen aankijken. Om vast te stellen of ze de rampspoed, die Herman Koch zo vaak, zo lang van te voren al ziet aankomen, als even onafwendbaar beschouwen als de schrijver van de roman.
